Berkenzwam (Fomitopsis betulina)

Betekenis naam: De zwam groeit alleen op berken. Het woord berk komt van het Oudindische bharg, dat ‘glanzend’ betekent. Waarschijnlijk vanwege de witte bast.  Het woord zwam is verwant aan woorden als zomp en het Engelse swamp, gebruikt voor meerdere soorten zompige, sponzige dingen, en heeft een lange geschiedenis. We vinden ook in het Grieks somphos (‘sponzig’). Van oorsprong waarschijnlijk een klanknabootsend woord. Fomitopsis betekent ‘gelijkend op Fomes’. Fomes is een ander geslacht en betekent ‘tondel’, het licht ontvlambare materiaal in bijvoorbeeld een tondeldoos. Deze zwammen waren erg geschikt voor het maken van tondel. Betulina is afgeleid van Betula, de geslachtsnaam van de berk. Het woord betula komt via het Latijn uit het Gallisch, waar het ook ‘berk’ betekende. Mogelijk komt het van het Keltische woord betu, dat ‘slaan’ betekent omdat men zichzelf sloeg met berkentakken, na bezoek aan een sauna om de bloedsomloop te stimuleren.

De herkenbare vruchtlichamen groeien enkel op dood hout, maar het mycelium kan levende berken aantasten. Eenmaal ‘besmet’ met deze zwam, is de boom ten dode opgeschreven. Door de eeuwen heen is deze zwam in verschillende geslachten ondergebracht, en pas sinds 2016 op basis van fylogenetisch onderzoek in het geslacht Formitopsis geplaatst. Bij twijfel kun je de berkenzwam ook herkennen aan de zurige geur. Hij is niet giftig, maar door de structuur en de bittere smaak oneetbaar. De zwam bestaat uit een dikke witte laag van niet-sporenvormende schimmeldraden. Dit trama heeft sinds die oertijd diverse toepassingen, ondermeer omdat het veel water kan opzuigen als een soort spons. De bovenkant is vaak bruin, maar niet altijd.
De berkenzwam heeft waarschijnlijk diverse medische eigenschappen, die op dit moment nader onderzocht worden.

Eukaryoten – Unikonta – Obazoa – Opisthokonta – Holomycota – Zoosporia – Opisthosporidia – Schimmels – Dikarya – Basidiomycota – Agaricomycotina – Agaricomycetes – Polyporales – Fomitopsidaceae – Fomitopsis