Betekenis naam: De aanduiding canina komt van het Latijnse canis, dat ‘hond’ betekent, en komt dus ook terug in de Nederlandse naam hondsviooltje. De reden hiervoor is onduidelijk. Bij planten heeft de toevoeging honds- vaak een negatieve lading, omdat de plant zeer algemeen is (hondsroos), giftig (hondspeterselie) of gewoon zonder nuttige toepassingen. Viooltje en Viola betekenen ‘violet’, de kleur die het meeste voorkomt in dit geslacht. Het woord is afkomstig van het Griekse (w)ion, dat ‘welriekende plant’ betekent.

Het hondsviooltje is een vaste plant die vroeger veel algemener was, maar door biotoopvermindering, meer bemesting en ander maaibeleid sterk verminderd is. Hij kent geen speciale toepassingen, wat wellicht de naam honds- verklaart, maar wordt wel als tuinplant gekweekt.

Biotoopvoorkeur: droge heiden, duinen
Bloeiperiode: mei – juni, september – oktober
Bloemkleuren: wit, lichtpaars, blauw
Bloemtype: tweeslachtig
Bloemvorm: tweezijdig symmetrisch
Grootte: 0,05 – 0,40 meter
Levensduur: overblijvend
Levensvorm: hemicryptofyt
Ondergronds deel: rhizoom/ wortelstok
Plantvorm: kruid
Rode lijst: gevoelig
Verspreiding: plaatselijk vrij algemeen, verder zeldzaam
Vrucht: doosvrucht